ครรภ์เป็นพิษ (Toxemia of pregnancy)มักมีอาการเมื่อตั้งครรภ์ได้ 5-6 เดือน ขึ้นไป จนกระทั่งคลอด 1 สัปดาห์ สาเหตุยังไม่ทราบแน่ชัด มักพบในครรภ์แรก และในผู้หญิงที่เคยเป็นโรคความดันโลหิตสูง หรือ โรคไต อยู่ก่อน
ครรภ์เป็นพิษยังแบ่งเป็น
ชนิดธรรมดา (Pre-eclampsia ซึ่งมีเพียงอาการบวม ความดันโลหิตสูง และมีสารไข่ขาวในปัสสาวะ ไม่มีอาการชัด หมดสติ
ส่วนชนิดร้ายแรง (Eclampsia) จะมีอาการชักหรือหมดสติ ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงตายได้
อาการ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ผู้ป่วย จะมีอาการศรีษะ ตามัว คลื่นใส้อาเจียน ปวดตรงใต้ลิ้นปี่ บวมตามมือตามเท้า และใบหน้า
ในรายที่เป็นรุนแรงอาจจะมีอาการชักหรือหมดสติ ซึ่งอาจเกิดก่อนคลอด ขณะคลอด หรือภายใน 1 สัปดาห์หลังคลอด
ในบางรายอาจมีภาวะหัวใจวาย ร่วมด้วย
สิ่งตรวจพบ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- ความดันโลหิตช่วงบน (ซิสโตลิก) มากกว่า 140 มม.ปรอทหรือ ช่วงล่าง (ไอแอสโตลิก) มากกว่า 99 มม.ปรอท (ถ้าช่วงบนมากกว่า 150 หรือช่วงช่วงล่างมากกว่า 110 ก็ถือว่ารุนแรง)
- เท้าบวม กดมีรอยบุ๋ม
- ตรวจปัสสาวะสารไข่ขาว (albumin) ซึ่งถ้ายิ่งมีมาก (ขนาด 3+ หรือ 4+ ) ก็ถือว่ารุนแรง
อาการแทรกซ้อน----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น รกลอกตัวก่อนกำหนด (160) เด็กคลอดตัวเล็ก เลือดออกในสมองของหญิงที่ตั้งครรภ์
ในรายที่เป็นครรภ์เป็นพิษร้ายแรง (มีอาการชักหรือหมดสติด้วย) มีอัตราตายได้ถึง 10-15%
การรักษา----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. หากสงสัย ควรไปโรงพยาบาลเพื่อตรวจเลือดและปัสสาวะ
ในรายที่เป็นไม่มาก ไม่จำเป็นต้องพักในโรงพบาบาล แนะนำให้นอนพักที่บ้านมากๆ และนัดตรวจสัปดาห์ละ 2 ครั้ง
ถ้าไม่ดีขึ้น หรือ ความดันช่วงบนมากกว่า 140 หรือช่วงล่างมากกว่า 90 ควรรับตัวผู้ป่วยไว้รักษาในโรงพยาบาล ให้นอนพักและให้
ฟีโนบาร์บิทาล ขนาด 60มก. วันละ 3 เวลา ถ้าเป็นมาก อาจฉีดแมกนีเซียมซัลเพต (Magnesium salfact) เพื่อป้องกันชัก
เมื่อครรภ์ใกล้กำหนดคลอด (มากกว่า 34 สัปดาห์) ควรหาวิธีทำให้เด็กคลอดโดยการใช้ยากระตุ้น หากไม่ได้ผล อาจต้องทำการผ่าตัด
2. หากมีอาการชัดหมดสติ ให้ฉีด ไดอาซีแพม 1-2 หลอดเข้าเส้นเลือด
ข้อแนะนำ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. โรคนี้สามารถให้การดูแลรักษาให้ปลอดภัยได้ทั้งแม่และเด็กในครรภ์ ถ้ามีการตรวจพบตั้งแต่เริ่มเป็นดังนั้น จึงควรแนะนำให้หญิงตั้งครรภ์มาฝากครรภ์ตั้งแต่ระยะแรกของการตั้งครรภ์ หมั่นชั่งน้ำหนัก วัดความดันโลหิต และตรวจปัสสาวะ ถ้าพบว่ามีความดันผิดปกติเกิดขึ้นควรแนะนำไปตรวจรักษาที่โรงพยาบาล
2. ในการฝากครรภ์ ควรแนะนำให้หญิงตั้งครรภ์สังเกตุอาการปวดศรีษะ ตามัว หรือบวมตามหน้าหรือมือ ด้วยตนเอง หากพบก็ให้รับกลับมาตรวจก่อนนัด
3. ถ้าพบอาการครรภ์เป็นพิษในระยะแรกๆ (ก่อนอายุครรภ์ได้ 5 เดือน) ควรสงสัยว่าอาจเป็น
ครรภ์ไข่ปลาอุกตำราตรวจรักษาโรคทั่วไป (538-539)
นายแพทย์สุรเกียรติ อาชานานุภาพ
